Cyberperzemoc a szkoła.

Cyberprzemoc to stosunkowo nowe zjawisko związane z wykorzystaniem mediów elektronicznych, które ma swoje miejsce także wśród młodzieży i dzieci. To także przemoc rówieśnicza, będąca świadomym, wielokrotnym i wrogim zachowaniem się osoby lub grupy osób, mającym na celu krzywdzenie innych, z wykorzystaniem technik informacyjnych i komunikacyjnych. Często dzieje się pomiędzy uczniami w klasie lub szkole, dlatego szkoły powinny wypracować procedury reagowania na to zjawisko.
Cyberprzemoc powinna podlegać sankcjom określonym w wewnętrznych przepisach strony. Szkoła może tu stosować konsekwencje przewidziane dla sytuacji „tradycyjnej" przemocy. Warto jednak rozszerzyć repertuar dostępnych środków. Jednym z ważnych zadań szkoły jest przygotowanie i stosowanie algorytmu interwencji w przypadku cyberprzemocy, uwzględniającego potrzeby i realia szkolne.
Wszystkie przypadki przemocy, więc także przemocy z wykorzystaniem mediów elektronicznych, powinny zostać właściwie zbadane, zarejestrowane i udokumentowane (sposoby zarejestrowania dowodów znajdują się w artykule: „Jak reagować na cyberprzemoc. Informacje dla Rodziców."). Informacja o tym, że w szkole miała miejsce cyberprzemoc może pochodzić z różnych źródeł. Może to być poszkodowany uczeń, jego rodzice, inni uczniowie-świadkowie zdarzenia, nauczyciele.
Pedagog szkolny i dyrektor wraz z wychowawcą powinni dokonać analizy zdarzenia poprzez ustalenie jego okoliczności i ewentualnych świadków oraz zaplanować dalsze działania. Warto zadbać o udział nauczyciela informatyki w procedurze interwencyjnej, szczególnie na etapie zabezpieczania dowodów i ustalenia tożsamości sprawcy.

Procedura interwencyjna powinna obejmować :
udzielenie wsparcia ofierze przemocy,
zabezpieczenie dowodów i ustalenie okoliczności zdarzenia,
wyciągnięcie konsekwencji wobec sprawcy przemocy oraz praca nad zmianą postawy ucznia.

Działania wobec sprawcy cyberprzemocy.
Gdy sprawca cyberprzemocy jest znany i jest on uczniem szkoły, pedagog szkolny powinien podjąć działania, które składają się z 4 etapów:
1. rozmowa z uczniem - sprawcą przemocy o jego zachowaniu,
2. powiadomienie rodziców sprawcy i omówienie z nimi zachowania dziecka,
3. wyciągnięcie konsekwencji wobec sprawcy,
4. objęcie sprawcy opieką psychologiczno- pedagogiczną.

Ad.1. Rozmowa z uczniem - sprawcą przemocy o jego zachowaniu:
Celem tej rozmowy powinno być ustalenie okoliczności zajścia, wspólne zastanawianie się nad przyczynami i poszukanie rozwiązania sytuacji konfliktowej.
Sprawca powinien otrzymać jasny i zdecydowany komunikat o tym, że szkoła nie akceptuje żadnych form przemocy;
Należy omówić z uczniem skutki jego postępowania i poinformować o konsekwencjach regulaminowych, które zostaną wobec niego zastosowane;
Sprawca powinien zostać zobowiązany do zaprzestania swojego działania i usunięcia z sieci szkodliwych materiałów;
Ważnym elementem rozmowy jest też określenie sposobów zadośćuczynienia wobec ofiary cyberprzemocy;
Jeśli w zdarzeniu brała udział większa grupa uczniów, należy rozmawiać z każdym z nich z osobna, zaczynając od lidera grupy.

Ad.2. Powiadomienie rodziców sprawcy i omówienie z nimi zachowania dziecka:
rodzice sprawcy powinni zostać poinformowani o przebiegu zdarzenia i zapoznani z materiałem dowodowym, a także z decyzją w sprawie dalszego postępowania i podjętych przez szkołę środkach dyscyplinarnych wobec ich dziecka;
w miarę możliwości należy starać się pozyskać rodziców do współpracy i ustalić jej zasady;
warto wspólnie z rodzicami opracować projekt kontraktu dla dziecka, określającego zobowiązania ucznia, rodziców i przedstawiciela szkoły oraz konsekwencje nieprzestrzegania przyjętych wymagań i terminy realizacji zadań zawartych w umowie.

Ad.3. Wyciągnięcie konsekwencji wobec sprawcy:
Celem wyciągnięcia konsekwencji wobec sprawcy jest:
zatrzymanie przemocy i zapewnienie poczucia bezpieczeństwa poszkodowanemu uczniowi,
wzbudzenie refleksji na temat swojego zachowania, zrozumienie krzywdy jaką spowodował i powstrzymanie przed podobnym zachowaniem w przyszłości,
pokazanie społeczności szkolnej, że cyberprzemoc nie będzie tolerowana i, że szkoła jest w stanie efektywnie zareagować.
Podejmując decyzję o rodzaju konsekwencji, należy wziąć pod uwagę:
rozmiar i rangę szkoły (jaka ilość osób mogła dotrzeć do materiału?),
czas trwania prześladowania,
świadomość popełnionego czynu,
motywację sprawcy,
rodzaj rozpowszechnionego materiału.

Ad. 4. Objęcie sprawcy opieką psychologiczno- pedagogiczną:
praca ze sprawcą powinna zmierzać w kierunku pomocy uczniowi w zrozumieniu konsekwencji swojego zachowania, w zmianie postawy i postępowania ucznia, w tym sposobu korzystania z nowych technologii
jeśli szkoła posiada odpowiednie warunki, pomoc psychologiczna może być udzielona sprawcy na terenie szkoły;
w uzasadnionym przypadku można w toku interwencji zaproponować uczniowi ( za zgodą rodziców) skierowanie do specjalistycznej placówki i udział w programie terapeutycznym.

Działania wobec ofiary cyberprzemocy.

Ofiara cyberprzemocy potrzebuje pomocy i emocjonalnego wsparcia ze strony dorosłych.
Podczas rozmowy z uczniem - ofiarą cyberprzemocy:
Zapewnij go, że dobrze zrobił, mówiąc Ci o tym, co się stało.
Powiedz, że widzisz i rozumiesz, że jest mu trudno ujawnić to, co go spotkało.
Powiedz mu, że nikt nie ma prawa tak się zachowywać wobec niego.
Zapewnij go, że szkoła nie toleruje żadnej formy przemocy i że postarasz się mu pomóc, uruchamiając odpowiednie procedury interwencyjne.
Bądź uważny na pozawerbalne przejawy uczuć dziecka - zażenowanie, skrępowanie, wstyd, lęk, przerażenie, smutek, poczucie winy.

Po zakończeniu interwencji warto monitorować sytuację ucznia sprawdzając, czy nie są wobec niego podejmowane dalsze działania przemocowe bądź odwetowe ze strony sprawców.

Działania wobec świadków zgłaszających zdarzenie.

Opieką należy otoczyć także świadków zdarzenia uczestniczących w ustalaniu przebiegu zajścia, aby nie narazić ich na zemstę i groźby ze strony sprawcy. Postępowanie interwencyjne wymaga od wyjaśniającego sprawę dyskrecji i poufnego postępowania. Niedopuszczalne jest konfrontowanie świadka ze sprawcą
Jak zachować się wobec świadka zgłaszającego cyberprzemoc:
Powiedz, że dobrze zrobił zgłaszając fakt przemocy.
Powiedz, że wymagało to od niego wiele odwagi.
Zapewnij o swojej dyskrecji.
Nie ujawniaj jego danych, jeśli nie jest to konieczne (np. gdy sprawa została zgłoszona na policję).
Pod żadnym pozorem nie konfrontuj go ze sprawcą.
Zadbaj o jego bezpieczeństwo, nie upubliczniając jego udziału w sprawie.

Bardo ważną rolę w przeciwdziałaniu cyberprzemocy pełni najbliższe otoczenie dziecka. Rodzice i nauczyciele powinni podejmować działania profilaktyczne i szybko interweniować w sytuacji, gdy zachodzi podejrzenie, że dziecko jest ofiarą lub sprawcą przemocy w sieci. W celu przeciwdziałania problemowi cyberprzemocy i innym zagrożeniom związanym z korzystaniem przez dzieci z mediów elektronicznych w lutym 2007 r w ramach kampanii Dziecko w Sieci powołany został projekt Helpline.org.pl. Pod adresem www.helpline.org.pl oraz bezpłatnym numerem telefonu 0 800 100 100 mogą uzyskać bezpłatną pomoc dorośli jak i dzieci i młodzież.
Pracownicy PPP-2 również włączyli się w działania profilaktyczne na rzecz przeciwdziałania cyberprzemocy poprzez prowadzenie warsztatów bądź pogadanek dla dzieci, młodzieży i dorosłych: rodziców i nauczycieli.
Zachęcamy szkoły do skontaktowania się z nami, a szczególnie z zespołem profilaktyki i terapii trudności wychowawczych.
Danuta Łaska

Artykuł powstał na podstawie informacji jakie uzyskała autorka podczas udziału w Międzynarodowej Konferencji Bezpieczeństwo Dzieci i Młodzieży w Internecie. organizowanej przez Fundację Dzieci Niczyje oraz literatury:
Cyberprzemoc. Dziecko krzywdzone. Teoria, badania i praktyka. Nr 1 (26) 2009
Jak reagować na cyberprzemoc. Biblioteka programu „Dziecko w sieci".