Morze pytań dzieci w wieku od 2 do 8 lat

Stawianie pytań ...
najdroższy ze wszystkich darów umysłu

Pierwsze pytanie dziecka uznaje się za początek samodzielnej myśli dziecka i ma ona raczej charakter emocjonalny niż intelektualny. Pierwotnie pytanie powstaje mimo woli, nie zaś intencjonalnie. Kiedy mimowolnie myśl zatrzyma się na czymś, co jest dziecku nieznane, powstaje niezamierzone, reaktywne pytanie. Do 2 r.ż. dziecko powtarza pytania automatycznie i bez zrozumienia za rodzicami. Dziecko w ten sposób uczy się zastosowania określonego pytania do odpowiedniej sytuacji. Brak samodzielnych pytań wynika z tego, iż dziecku wydaje się wszystko oczywiste, nie widzi ono żadnych niejasności. Dziecko wcześniej rozumie proste pytania swoich rodziców, niż je zadaje samorzutnie.
Około 2,5 roku życia (trzydziestego miesiąca życia) pojawiają się pytania "kto?" i "co?", zaś około trzeciego roku życia pytania "gdzie?" i "dlaczego?". Pytania "dlaczego" stają się niezwykle liczne aż do 7 r. ż. Choć ok. 3 r. ż. są to pytania raczej o charakterze emocjonalnym niż intelektualnym, to ok. 7 r. ż. można mówić, że są jedną z form wyrażenia intelektualnego zainteresowania. W trzecim roku życia przeciętne dziecko zadaje dorosłym pytania z sensem, to znaczy poprawnie posługując się przysłówkami i zaimkami pytajnymi. Choć w wieku 3-4 lat dziecko nie ma jeszcze dostatecznie rozwiniętej funkcji języka, to pojawia się już świadomość niewiedzy, niejasność pewnego zagadnienia. Świadomość jest podstawą powstania pytania.
W psychologii rozwojowej pojawia się tzw. "wiek pytań", w którym charakterystyczna jest częstotliwość zadawanych pytań i tak:
w pierwszym wieku pytań tj. do 3 r.ż. - dominują pytania o miejsce i nazwę
w drugim wieku pytań - od 3-7 lat, pojawiają się pytania "dlaczego?" i od tego okresu są one bardzo liczne, dominują pytania o przyczynę i czas.
Okres wzmożonego zadawania pytań J. Kida nazywa pasją pytań a w psychologii mówi się o hipertrofii pytań czyli tzw. manii pytań, która często jest dość kłopotliwa dla rodziców.
Niektóre pytania 5-6 latków są wynikiem dostrzeżenia przez dzieci sprzeczności między wyjaśnieniami dorosłych a faktami. Dzieci poniżej 7 r. ż używają "dlaczego?" do wszystkiego, nawet tam, gdzie żadnych racji być nie może.

Dlaczego moje dziecko pyta?
Wiek pytań nazywany także bywa "głodem wiedzy". Istnieje wiele przyczyn, dlaczego dzieci zadają nam tak licznie pytania oto najważniejsze z nich:
dynamiczny rozwój wszystkich sfer rozwojowych dziecka powoduje, że zadawanie pytań jest naturalną potrzebą rozwijającego się dziecka,
otaczający dziecko świat wzbudza jego ciekawość i zainteresowania a jednocześnie stymuluje go do pytań,
poczucie lęku, obawy przed nieznanym także jest przyczyną zadawania pytań,
zadawanie pytań wskazuje, że dziecko uświadamia sobie, iż posiada nie wystarczającą wiedzę, coś jest niejasne dla niego,
pytania także są wynikiem odczuwania przez dziecko rozbieżności sytuacji to znaczy istnieje różnica między wiedzą posiadaną przez dziecko a sytuacją w której się znalazł.
Jakie role pełnią pytania dzieci?
Rola pytań jest ogromna, czego często nie uświadamiają sobie rodzice i nauczyciele. Wśród najważniejszych ról należy wymienić:
pytania pełnią rolę poznawczą świata, są narzędziem poznawczym dla dziecka w nowym, nieznanym świecie,
na podstawie zadawanych przez dziecko pytań (jego treści) możemy zdiagnozować jakie są jego potrzeby edukacyjne, czym się w szczególności interesuje,
pytania pobudzają dziecko do obserwowania, wyobrażania, myślenia, do samodzielności i aktywności
pytania mogą pełnić także funkcję diagnostyczną, z treści zadawanych pytań można wywnioskować jaki dziecko ma problem, ale także zdiagnozować jego prawidłowość rozwoju w sferze poznawczej
pytania są także wskaźnikiem rozwoju poznawczego, na podstawie użytych przez dziecko zaimków, przyimków można określić rozwój jego rozwój gramatyczny,
Możliwość zadawania pytań przez dzieci ma bardzo ważne znaczenie w ich prawidłowym rozwoju, dlatego też nasuwają się wskazówki zarówno dla rodziców jak i nauczycieli.

Drodzy Rodzice i Nauczyciele:
nie ograniczajcie aktywności językowej dzieci poprzez ciągłe uciszanie ich i zwracanie im uwagi
uczyńcie z każdego pytania dziecka doskonały bodziec do podejmowania przez nich aktywności, która da dziecku odpowiedz na postawione pytania
pamiętajcie, że okres wczesnoszkolny to czas stawiania pytań przez dzieci a nie przez Was
zachęcajcie dzieci do zadawania pytań, które mogą być wskaźnikiem ich rozwoju poznawczego.
Artykuł powstał na podstawie takich pozycji:
Piaget J., "Psychologia dziecka", Wrocław 1996
Denek K., "Język w edukacji szkolnej", Katowice 2001
Fisher R., Stawianie pytań" w: Uczymy się uczyć, Warszawa 1999

Opracowała: Marlena Redyk
pedagog