CENARIUSZE ZAJĘĆ
KSZTAŁCĄCYCH ZACHOWANIA ASERTYWNE
Scenariusze 10 spotkań przeznaczone są do pracy z dziećmi 6-letnimi oraz z dziećmi uczęszczającymi do młodszych klas szkoły podstawowej. Czas trwania każdego zajęcia przewidziany jest na około 45-60 minut, zajęcia odbywają się raz na 2-3 tygodnie, w zależności od potrzeb dziecka oraz możliwości czasowych rodziców.
Dobór ćwiczeń oraz ich realizacja w czasie powinny być oparte na wcześniejszej diagnozie potrzeb dziecka, obserwacji dokonanej w trakcie badania i modyfikowane odpowiednio do aktualnych wniosków terapeuty z prowadzonych zajęć.
Zajęcia nr 1: POZNAJEMY SIĘ
Cel: Zapoznanie dziecka z tym co będzie działo się na zajęciach, wprowadzenie w atmosferę spotkań, lepsze poznanie dziecka i terapeuty.
Ćwiczenia:
Rysunkowe autoprezentacje
Dziecko i terapeuta rysują na kartonikach swoje portrety (twarze), podpisują je imieniem lub przydomkiem.
Każdy opowiada o sobie, może odpowiadać na pytania zadawane przez drugą osobę
Porozmawiajmy
Dziecko i terapeuta na tej samej kartce papieru "rozmawiają" za pomocą symboli, linii, piktogramów, nie używając liter ani cyfr. Kończą komunikację w czasie, który sami ustalają.
Wymieniają wrażenia, których doświadczyli w trakcie porozumiewania się ze sobą.
Ustalmy reguły i zasady
Terapeuta rozmawia z dzieckiem o tym w jakim celu są potrzebne ludziom wspólne normy i reguły. Dziecko poszukuje znanych sobie przykładów sytuacji, gdzie potrzebne są różne reguły.
Opracowuje (przy pomocy terapeuty) listę reguł i zasad obowiązujących na spotkaniu
Zajęcia nr 2: TO WŁAŚNIE JA
Cel:Zwiększenie samoświadomości dziecka, kształcenie tożsamości, poczucia własnej wartości, znajomości mocnych stron
Ćwiczenia:
Książeczka o mnie
Dziecko dostaje kilka kartek papieru rysunkowego, robi dziury, łączy tasiemkami tak aby powstała książeczka. Wypełnia pierwszą stronę zatytyłowaną "To właśnie ja" używając fotografii lub rysując obrazki
Część kolejnych zajęć jest poświęcona uzupełnieniu dalszych stron:
Moje marzenia,
Moje najmilsze wspomnienie,
Moje sukcesy.
Jestem niepowtarzalny
Wyjaśnienie znaczeń słowa, "niepowtarzalny" i "wyjątkowy". Dziecko podaje jakie jego cechy lub czynności sprawiają, że jest wyjątkowe i niepowtarzalne. Zastanawia się skąd ma wiedzę na ten temat. Może zilustrować czynność, dzięki której czuje się wyjątkowe.
Są sytuacje, w których czuje się ważny
Dziecko opowiada, w których sytuacjach czuje się ważne i doceniane, terapeuta wypisuje tę sytuację na arkuszu papieru.
Dziecko rysuje wybraną styuację, mówi co takiego robi, że czuje się ważne, co inni ludzi robią lub mówią do dziecka gdy je doceniają.
Zajęcia nr 3: PRZEŻYWAMY RÓŻNE UCZUCIA
Cel:Uświadomienie sobie przez dziecko, że przeżywa różne uczucia w różnych sytuacjach
Ćwiczenia:
Safari uczuć
Dziecko wymienia nazwy uczuć, które zna, poluje na zdjęcia osoby, która je pokazuje, w dostępnych gazetach, książkach
Uzupełnianie zdań
Dziecko kończy zdania:
- Czuję się zadowolony gdy... - Jestem zły gdy... - Jestem zdziwiony gdy... - Boję się kiedy.... - Cieszę się gdy...
Malowanie uczuć
Dziecko maluje uczucie, którego doświadcza obecnie lub np. jakieś uczucie trudne w zależności od sytuacji, nastroju. Wyjaśnia swój obrazek, odnosząc przedstawione uczucie do własnej osoby.
Zajęcia nr 4: WYRAŻAMY UCZUCIA W ZACHOWANIU
Cel:Pokazanie, że w zachowaniu ujawniamy przeżywane uczucia, nabywanie przez dziecko umiejętności rozróżniania uczuć przeżywanych przez innych ludzi.
Ćwiczenia:
Czytanie dziecku historyjki z serii "Poczytaj mi mamo", dyskutowanie o uczuciach przeżywanych przez występujących w niej bohaterów.
Czytanie dziecku wybranej bajki z książki Gerlinde Ortner: "Bajki na dobry sen". Dziecko ilustruje wybrany fragment bajki, opisuje bohaterów, mówi co przeżywałoby w podobnej sytuacji
Zajęcia nr 5: PODRÓŻ DO WŁASNYCH SILNYCH STRON
Cel:Budowanie poczucia własnej wartości (lub poprawa poczucia) i zdobywanie pewności siebie. Pogłębianie świadomości swojej siły i wartości.
Ćwiczenia:
Dałem radę
Dziecko rysuje sytuację, która była trudna, do której zmobilizowało wszystkie siły i poradziło sobie. Wyraża to dowolną formę i kolorem. Interpretuje rysunek.
Co robię dobrze
Dziecko otrzymuje arkusz papieru podzielony na trzy pola. W każdym oznacza symbolicznie dom, szkołę, grupę zabawową. W każdym polu wpisuje lub wyrysowuje czynność, którą w swojej ocenie dobrze wykonuje.
Książeczka o mnie
Dziecko omawia stronę zatytułowaną "Moje sukcesy"
"Stać jak drzewo"
"Wyobraź sobie, że jesteś drzewem. ... twoje podeszwy mają korzenie wrastające w ziemię i mocno są w niej osadzone. ... Wypróbuj jak najlepiej Ci stać, tak by nie stracić na "wichrze" równowagi. ... Pochyl się głęboko do przodu, na bok, do tyłu jak tylko to możliwe, nie podnosząc pięt. ... Twoje stopy trzymają się mocno ziemi. ... Wyobraź sobie, że twoimi piętami są stawy, na których kołysze się drzewo. ... Spróbuj ustalić, w którym punkcie drzewo jest najbardziej stabilne. ... Znajdź najbardziej zrównoważoną postawę, w której możesz mocno stać, a równocześnie swobodnie poruszać się, bez napięcia w karku, ramionach, plecach i stopach. ... Rozkoszuj się swoją bardzo osobistą postawą idealnej równowagi i pełnej stabilności. ... Zapamiętaj tę postawę bardzo dobrze. ... Zachowaj ją w pamięci. ... Możesz ją zawsze przywołać. ... Gdy stoisz tak równo i pewnie, stajesz się sam zrównoważony i pewny".
Zajęcia nr 6: MOGĘ RADZIĆ SOBIE W TRUDNYCH SYTUACJACH
Cel:Uświadomienie sobie przez dziecko jak niektóre sytuacje wpływają na jego samopoczucie, wypracowanie sposobów radzenia sobie z nimi
Ćwiczenia:
Wydarzenia i uczucia
Dziecko przypomina sobie co je ostatnio przeraziło, zaniepokoiło, zasmuciło. Terapeuta wypisuje na arkuszu wydarzenia, które podaje dziecko, a obok przeżywane przez nie uczucia. Dziecko mówi, w jaki sposób radzi sobie z takimi sytuacjami. Wymienia osoby lub wszystkie zdarzenia, które mogą okazać się pomocne.
Tryptyk
Dziecko dzieli kartkę papieru rysunkowego na trzy równe części. W pierwszej rysuje swój aktualny problem, trudną sytuację, w drugiej - jak by to wyglądało gdyby było lepiej, w trzeciej - jak by to wyglądało gdyby było dobrze.
Omawia swój rysunek
"Mój zły dzień"
Dziecko dzieli kartę papieru na pół. Po lewej stronie rysuje to co wydarzyło mu się "w złym dniu", po prawej to, co sprawiło, że poczuło się lepiej.
Byłem przestraszony i zły
Dziecko opowiada o sytuacjach, w których czuło się przestraszone lub zaniepokojone, terapeuta zapisuje je na arkuszu papieru. Przy każdej z nich dziecko zastanawia się, kto lub co pomogło mu poczuć się lepiej. Układa listę rad dla ludzi, którzy czują się przestraszeni lub źli z jakiegoś powodu.
Zajęcia nr 7: MOGĘ ODMÓWIĆ
Cel:Dziecko uczy się, że może odmówić, wyrazić własną opinię. Uświadamia sobie co mu przeszkadza a co pomaga odmówić.
Ćwiczenia:
Są sytuacje, w których mogę odmówić
Dziecko opowiada o sytuacjach, w których uważało, że nie powinno zgodzić się na to, co ktoś mu proponował, a mimo to zgodziło się. Terapeuta wypisuje te sytuacje na arkuszu papieru, a obok nich powody, dla których dziecko nie odmówiło. Dziecko podaje, co powoduje, że czasami nie odmawia, choć chciałoby to zrobić. Mówi jak się wtedy czuje. W podobny sposób rozmawia o sytuacjach, w których odmówiło zrobienia czegoś, na co nie chciało się zgodzić. Zastanawia się co sprawiło lub pomogło, że w tych sytuacjach udało mu się odmówić.
Uczę się mówić nie
Dziecko opowiada sytuacje, w których nie chciało się z czymś zgodzić lub czegoś nie zrobić. Podaje sposoby, za pomocą których to zrobiło.
Uczy się budowania zdań odmawiających zaczynających się od słowa "NIE", później w sposób stanowczy określających jego stanowisko.
Odgrywa scenkę opartą na wybranym scenariuszu.
Zajęcia nr 8: JĘZYK - JA
Cel:Uczenie się konstruktywnych sposobów wyrażania swoich uczuć
Ćwiczenia:
W trakcie ćwiczeń dziecko uczy się jasnej i nie zagrażającej formy wyrażania własnych uczuć i potrzeb
Nabywa umiejętności posługiwania się pełnym komunikatem JA według wzoru:
- Czuję się (uczucie), kiedy ... (sytuacja), ponieważ ... (skutek).
Zajęcia nr 9: POTRAFIĘ DBAĆ O SWÓJ DOBRY NASTRÓJ
Cel:Uświadomienie dziecku, że może samo pomagać sobie gdy przeżywa trudne chwile
Terapeuta zapoznaje dziecko z technikami uwalniającymi nadmierne napięcie, wprowadzającymi w dobry nastrój:
- relaksacja, - wizualizacja, - masaże, - bajki terapeutyczne, - muzyka relaksacyjna
Zajęcia nr 10: TERAZ
Cel:Uświadomienie sobie przez dziecko zysków odniesionych z zajęć
Ćwiczenia:
Jestem - Potrafię - Mam
Dziecko otrzymuje arkusz podzielony na 3 części, z początkami zdań:
- Jestem... - Potrafię... - Mam...
Kończy zdanie z każdej części "mocnymi" uwagami o sobie takim, jakim jest po zakończeniu zajęć.
JA
Terapeuta obrysowuje kontury ciała dziecka na dużym arkuszu papieru. Dziecko w wybranych przez siebie miejscach zapisuje swoje mocne strony, najczęściej przeżywane uczucia, cele jakie chciałoby osiągnąć, wartości do których chce dążyć.
Może narysować wszystkie osoby bądź przedmioty, które uzna za pomocne we wspieraniu jego rozwoju.
Omawia wykonaną pracę.
Bibliografia
Kołodziejczyk A., Czemierowska E.: Spójrz inaczej. PSPP Kraków: EDUCATIO
Portmann R.: 2001. Gry i zabawy kształtujące pewność siebie. Kielce: jedność. s 96.
Portmann R.: 2001. Gry i zabawy przeciwko agresji. Kielce: Jedność. s. 119.
Strzemieczny J.: 1998. Program zajęć socjoterapeutycznych dla dzieci ze szkół podstawowych. Warszawa: MEN s. 40.
Opracowała: mgr Maria Miatkowska
